Jak ćwiczyć pamięć i koncentrację u dzieci w wieku przedszkolnym?
Jak ćwiczyć pamięć i koncentrację u dzieci w wieku przedszkolnym?
Przyczyny obniżonej koncentracji uwagi mogą mieć wielorakie podłoże. Można je podzielić na dwie główne podgrupy:
1. Biologiczne, spowodowane niedojrzałością układu nerwowego, na którą wpływają np. czynniki genetyczne, urazy okołoporodowe, działanie czynników patogennych w trakcie ciąży i wczesnym życiu dziecka, choroby itp.
2. Czynniki środowiskowe: zbyt mała stymulacja lub przestymulowanie. Zarówno dzieci, które są pozbawione ćwiczeń ogólnorozwojowych oraz te, które mają ich zbyt wiele w stosunku do swoich możliwości poznawczych i percepcyjnych.
Problemy z koncentracją uwagi i pamięcią mogą się również objawiać w różny sposób i być połączone z innymi zaburzeniami, np. ADHD, ADD, dysleksja, dyspraksja i inne.
Poniżej prezentuję przykładowe zabawy, które wspomagają pamięć i koncentrację.
Należy pamiętać, żeby sesje zabaw były dostosowane czasowo do możliwości dziecka, a zabawy bardziej atrakcyjne i łatwiejsze dla dziecka, były stosowane naprzemiennie z trudniejszymi. Dobrze by było, gdyby nasze dziecko zakończyło „ćwiczenia” ze świadomością sukcesu, dodatkowo pochwalone tzw. pozytywne wzmacnianie. Odnoszenie sukcesu i chwalenie dziecka to nie znaczy, że grając w grę mamy pozwolić mu za każdym razem wygrać, bo „zafundujemy” sobie, że nasz maluch zacznie mieć trudności z reagowaniem w sytuacji porażki. Musi być zachowana równowaga pomiędzy wygranymi i porażkami na początku na korzyść malca, ale stopniowo powinno być to zgodne z realnymi zdolnościami dziecka. W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym takie zabawy pamięciowe można stosować przed przystąpieniem do nauki, czytania czy pisania.
Ćwiczenia pamięci symultanicznej – odpowiadającej za spostrzeganie całościowe, czyli między innymi: rozpoznawanie twarzy i sylwetek ludzkich, układów przestrzennych pomieszczeń, przemierzanych często dróg, rozmieszczenia przedmiotów, figur geometrycznych, układów znaków i wzorów geometrycznych, układów muzycznych oraz melodii mowy czy wyrażeń frazeologicznych, utrwalonych zwrotów, ciągów zautomatyzowanych (np. liczenie od 1 do 10, teksty dziecięcych wyliczanek).
Ćwiczenia prezentowane są od najłatwiejszych:
1. Potrzebne rzeczy: pudełko, kocyk (najlepiej bez wzorów) kilka zabawek – wkładamy 3-5 zabawki do pudełka i pokazujemy dziecku zawartość (ok. 10 sek.), przykrywamy pudełko i zabieramy jedną z zabawek, tak żeby dziecko nie widziało, co zostało zabrane, podnosimy przesłonę, a dziecko mówi, czego brakuje. Stopniowo zwiększamy ilość zabawek.
2. Potrzebne rzeczy: pudełko, kocyk (najlepiej bez wzorów) kilka zabawek – wkładamy 3-5 zabawek do pudełka i pokazujemy dziecku zawartość (ok. 10 sek.), przykrywamy odczekujemy kolejne ok. 10 sekund i prosimy, żeby malec z pamięci wymienił, co jest w pudełku. Jeśli powie prawidłowo, wyjmujemy kolejne zabawki i układamy je przeddzieckiem. Stopniowo zwiększamy ilość zabawek lub czas przerwy pomiędzy ekspozycją, a odtworzeniem.
3. Potrzebne dwa zestawy takich samych zdjęć lub kart, przydatne mogą być gry memo, pamięć, loteryjki obrazkowe czy własnoręcznie wykonane pomoce. U dzieci młodszych zaczynamy od zdjęć, później przechodzimy na obrazki, które nie zawsze odzwierciedlają realne rzeczy. Im dziecko starsze i lepiej sobie radzi zwiększamy stopniowo ilość obrazków do zapamiętania oraz do wyboru.
- Układamy przed dzieckiem 5 zdjęć (obrazków - zamiennie: zwierzęta, figury geometryczne, samogłoski, zabawki, pokarmy:owoce, warzywa, napoje itp.)
- Ze swojego identycznego zestawu pokazujemy kolejno dwa zdjęciai odkładamy je odwrócone na stolik.
- Dziecko musi odszukać takie same zdjęcia ze swojego zestawu i pokazać lubułożyć w tej samej kolejności, staramy się, żeby dziecko zawsze układałoobrazki od strony lewej do prawej.
Ćwiczenia pamięci sekwencyjnej – odpowiedzialnej za kolejność wykonywania zadań, czyli między innymi za umiejętność podzielenia czynności na etapy i kolejne ich realizowanie, np. planowanie kolejności czynności, co kolejno trzeba zrobić, żeby zrobić kanapkę. Jak również zapamiętywane kolejno po sobie występujących dźwięków, obrazków itp.
Percepcja obrazu i ułożenia ciała:
1. Przydatne kolorowe klocki, obrazki, zabawki itp. Dotykamy dwóch rzeczy jedna po drugiej, a później mówimy do dziecka, żeby zrobiło tak samo. Stopniowo zwiększamy ilość przedmiotów do wyboru i wydłużamy sekwencję dotknięć.
2. Uczymy dziecko piosenki z gestami i kiedy już dobrze opanuje gesty, my śpiewamy a ono pokazuje.
3. Pokazujemy dziecku sekwencje ruchów, np. ręce na bok, 2 klaśnięcia i prosimy, żeby dziecko to odtworzyło.
4. Jeśli nasz malec nie boi się zawiązywania oczu to mu je zasłaniamy i dotykamy 2-3 części jego ciała, a ono po odsłonięciu oczu musi je pokazać. Starsze dzieci mogą również nazywać uwzględniając stronę ciała, np.: lewe kolano, prawe ramię, prawe ucho itp.
Percepcja słuchowa:
1. Uderzamy rytmicznie w stolik, dłonią lub jakimś twardym przedmiotem, za przesłoną i prosimy dziecko o odtworzenia ilości uderzeń z zachowaniem odstępu pomiędzy nimi. Zaczynamy od 2 uderzeń.
2. Wiersze i rymowanki: uczymy dziecko wiersza, czytając go kilkakrotnie.
- Mówimy początek wersu, a dziecko musi go dokończyć.
- Mówimy z dzieckiem po jednym wersie naprzemiennie.
- Dziecko mówi cały wierszyk.
Przygotowujemy ilustrację tematyczną, np. w parku, w przedszkolu, w lesie itp.
Na ilustracjach powinny znajdować się różne rzeczy w różnej liczebności. Rodzic ogląda z dzieckiem obrazek i kolejno opisuje, co się na nim znajduje, prosząc dziecko o powtórzenie.
W parku:
Rodzic: dwie dziewczynki;
Dziecko: dwie dziewczynki, cztery drzewa;
Rodzic: dwie dziewczynki, cztery drzewa, jedna zjeżdżalnia;
Dziecko: dwie dziewczynki, cztery drzewa, jedna zjeżdżalnia, dwa psy;
3 Wymieniamy ciąg słów. Na ustalone wcześniej słowo lub grupę słów dziecko ma klasnąć np. na słowo: lampa lub na nazwy kolorów, potraw itp.
4 Nazywamy szybko i wskazujemy na sobie części ciała. Dziecko ma je wskazywać na sobie. Dla zmylenia, co jakiś czas wskazujemy część ciała inną niż wymieniamy – zadaniem dziecka jest wskazywać prawidłowo na podstawie usłyszanej instrukcji słownej.
5. Dziecko kładzie się lub siada wygodnie i słucha uważnie odgłosów z otoczenia, a potem ma je wymienić. Zadanie można utrudnić poprzez nakazanie wymienienia odgłosów w kolejności, w jakiej się pojawiały (możemy sami „produkować” różne odgłosy- np. skrzypienie drzwi, stukanie, szuranie, szeleszczenie gazetą itd.).
Gry i zabawy dydaktyczne szczególnie przydatne w ćwiczeniach pamięci i koncentracji stosowane przeze mnie w pracy z dziećmi:
- Gry typu Memoobrazkowe.
- Memodźwiękowe.
- Nanu.
- Loteryjki obrazkowe.